در سرزمین ایران تنوع گویشها و لهجه ها بسیار فراوان است، به طوری که گاه ممکن است دو روستای کاملا مجاور هم دو گونه زبانی کاملا متفاوت داشته باشند. این تنوع زبانی، گویشی یا لهجه ای در سراسر ایران قابل مشاهده است.نگارنده در این مقاله درنظردارد ساخت فعل را در شهرستانهای سیرجان، بافت، زرند و جیرفت در استان کرمان با ساخت فعل در شهرستانهای حاجی آباد و بندرعباس در استان هرمزگان مقایسه و تفاوتهای آنها را بیان کند.

هدف از این تحقیق، بررسی فرایندهای واجی گویشهای کرمان است. در این مقاله فرایندهای واجی چهار گویش «کرمانی»، «زرندی»، «بردسیری» و «سیرجانی» واقع در استان کرمان مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است و برخی از مهمترین این فرایندها استخراج شده است. نمونه ای از فرایندهای واجی مشترک در گویشهای کرمان به شرح زیر می باشند: 1- تضعیف همخوانهای [b]، [f]، [v] در پایانه هجا و تبدیل این سه همخوان به غلت [w] در واژه هایی نظیر «تاب». «گبر». «افسار» و... . 2- حذف همخوانهای «چاکنایی» [h] و [?] بعد از واکه، که در نتیجه این حذف، واکه هسته هجا کشیده می شود. مثال «تنها» [ta:na] 3- حذف همخوان [t] در پایان خوشه های همخوانی [-xt] مانند «تخت» [tax]، «رخت: [rax]. بیخت [be:x] 4- حذف همخوان خیشومی [n] در پایان واژه و خیشومی شدگی واکه ما قبل، بطور کلی همخوان [n] در پایان کلمه حذف می شود و تنها در صورتی آشکار می گردد که بعد از آن واکه به کار رود. در چنین بافتی [n] پایانی، نقش ساختی دارد و برای جلوگیری از التقای واکه ها، آشکار می گردد. 5- حذف همخوانهای خشیومی [n] و [m] در پایان کلمه بعد از واکه [a] و تبدیل این واکه به واکه [u]. 6- همخوان [r] در بعضی بافتها، به همخوان کناری [l] تبدیل می شود. 7- در دوره میانه، بخصوص در زبان پهلوی، خوشه های همخوانی آغازی دیده می شود. در زبان فارسی جدید، این خوشه ها با درج یک واکه در بین دو همخوان، شکسته شده است. در گویش کرمانی، بین دو همخوان، واکه درج نشده بلکه در ابتدای خوشه همخوانی یک واکه به صورت درج آغازی دیده می شود. مثال: کرمانی                      فارسی                       کرمانی                      فارسی «استوند»                   ستاندن                       «اشتر»                     شتر «اشکسته»                 شکستن                      «اشپش»                   شپش نتیجه ای که از بررسی فرایندهای واجی مشترک در این چهار گویش به دست می آید؛ نشان می دهد که بطور کلی، فرایند «تضعیف» در این گویشها بر فرایند «تقویت» غالب است همچنین وجود فرایندهای واجی مشترک در بین آنها نشان دهنده تبار مشترک آنها و نیز قرابت تاریخی و جغرافیایی این چهار گویش می باشد.  

نگارنده در نوشتار حاضر به بررسی معنا و کاربرد پسوندی نام آوایی در گویشهای خراسانی می پردازد. پسوند آوایی اَست /-ast/ با افزوده شدن به نام آواهایی مانند شُرشُر، تَق تَق، خش خش و … که خود نوعی استمرار آوا را نشان میدهد، معنای ناگهانی بودن و عدم استمرار تولید آن آوا را به آنها می افزاید. برای نمونه در حالی که نام آوای شُرشُر sor - sor/ بیانگر استمرار آوای شر است، صورت شُرّست /Sorrast/ بیانگر آن است که این آوا به یکباره و ناگهانی پدید آمده و استمرار نیافته است. افزون بر نمونه های مربوط به گویشهای خراسانی، نمونه های کاربرد این پسوند در متون قدیم فارسی و برخی گویشهای ایرانی مثل تاجیکی و افغانی نیز در این نوشتار ارائه می گردد.

در این روزها، حفظ و صیانت میراث فرهنگی به عنوان بخشی مهم از هویت ملی، مورد توجه مردم و مقامات کشور قرار گرفته است. با این وجود، به نظر نمی رسد چنین همت تاکنون صرف میراث فرهنگی «معنوی» ایران شده باشد. نظر به این که سرعت نابودی گویشها بسیار بالاتر از سرعت نابودی دیگر میراث معنوی است و مرگ آنها بر بسیاری از عقاید و رسوم و باورها تاثیر می گذارد، یکی از دغدغه های مهم ملی باید حفظ این میراث مهم، آسیب پذیر و پراکنده باشد. در این مقاله، ضمن پرداختن به کلیاتی چون مفهوم زبانهای در خطر و در حال انقراض، به زبانهای ایرانی پرداخته شده و تاریخچه، آسیب شناسی و نیازهای مرتبط با مطالعات گویشی (با تاکید بر مقوله «مستندسازی زبان») بررسی شده است.

ریشه و ماده افعال از مهمترین و اساسیترین قسمتهای هر زبان است. ریشه جزءِ بنیادی واژه است که میان لغتهای تشکیل دهنده یک خانوداه لغوی مشترک است و معنای اصلی آن لغتها را در بردارد و ماده از افزودن جزیی به ریشه ساخته میشود. با استخراج ریشه ها میتوان بسیاری از مبهمات زبانهای ایرانی را در حوزه معنایی و دستوری گشود. ماده های فعلی، اساس ساخت فعلها را در گویشهای مختلف تشکیل میدهند و غالبا از تعدادی ریشه محدود مشتق شده اند. گویشهای تاتی، تالشی و گیلکی از گروه زبانهای ایرانی شمال غربی اند که در حاشیه دریای خزر رایج اند. در این گویشها بسیاری از عناصر زبانهای ایرانی دوره باستان و میانه حفظ شده است. در این مقاله ابتدا به ریشه و ماده های فعلی و چگونگی ساخت آنها در گویشهای مزبور میپردازیم، سپس وجوه تشابه و تفاوت آنها را در این حوزه با یکدیگر بررسی میکنیم.

جاروک لیموترش با عامل Candidatus Phytoplasma aurantifolia، مخربترین بیماری درختان لیموترش در استانهای کرمان، هرمزگان و سیستان - بلوچستان است. بـه مـنـظور مقایسه فیتوپلاسمای عامل بیماری جاروک لیموترش در استان های کرمان، هرمزگان و سیستان - بلوچستان، ابتدا دی.ان.ای کل از بافت های آلوده استخراج گردید و سپس یک ناحیه 300 جفت بازی بین ژنهای آر.ان.ای ریبوزومی S16 و S23 با کمک جفت آغازگر های P1P/7 طی آزمون PCR تکثیر و همسانه سازی شد. نتایج حاصل از تعیین ترادف های نوکلئوتیدی نشان داد که قطعه مورد نظر از سه استان مورد نظر صددرصد بایکدیگر مشابه است. علاوه بر این، در روش تجزیه چندشکلی طولی قطعات برشی(PCR-RFLP)  با کمک آنزیم هایAlu I ، Rsa I،Taq I ، Hinf I، Hpa I و Hha I نیز الگوی برش برای قطعه 1800 جفت بازی تکثیرشده با جفت آغازگر P1P/7 با یکدیگر مقایسه گردید. بر اساس این مقایسه، الگوی برش حاصل برای هر سه نمونه یکسان بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که احتمالا منشا بیماری در هر سه استان مورد نظر یکی است. به منظور تعیین پراکندگی این بیماری در استان کرمان در طی سالهای 84-83 بازدیدهایی از مناطق مختلف استان کرمان صورت گرفت. نمونه های جمع آوری شده با استفاده از آزمون PCR و با بکارگیری جفت آغازگرهای P1P/7 و P3P/7 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که درختان لیموترش در شهرستانهای منوجان، کهنوج و جیرفت به این بیماری آلوده هستند.